Over anderhalf jaar is het dan echt zover: de ruggengraat van 5G wordt geveild. In september 2022 wordt de 3,5 GHz-band in drie blokken aangeboden aan mobiele operators, meldt staatssecretaris Mona Keijzer (EZK) vlak voor kerst aan de Tweede Kamer. Bestaande gebruikers moeten dan weg. Het Britse bedrijf Inmarsat – dat onder meer voor non-profit maritieme hulpdiensten afhankelijk is van een deel van hetzelfde spectrum – weigert dit te accepteren en heeft een rechtszaak aangespannen. Wat staat er op het spel en wat zijn de oplossingen?

De belangrijke middenband voor 5G (3400-3800 MHz) ligt in de lijn van de C-band (3500-4200 MHz) waarover internationale satellietcommunicatie plaatsvindt. In het Friese Burum verzamelen MIVD en AIVD op grote schaal intelligence via het grondstation Burum IF. Wat betreft de inlichtingendiensten is de impasse al doorbroken: zelfs met een 5G-arme zone van 50 km rond Burum en grote technische ingrepen zou de kwaliteit van de verzamelde Signalen waarschijnlijk tot een onaanvaardbaar niveau dalen. Dat concludeert TNO in het rapport Co-existentie van 5G mobiele netwerken met C-Band Satellite Interception in Burum (2018). Vrij snel daarna besloot de regering dat de inlichtingendiensten elders een betere plek moesten zoeken en dat ze volgend jaar september zouden verdwijnen. Waar de diensten precies heen gaan, blijft een geheim.

Direct naast Burum IF van de inlichtingendiensten ligt het grondstation Burum SAS. Deze wordt door Inmarsat op de band 3550-3676 MHz gebruikt om wereldwijd 160.000 schepen aan te sluiten op het Global Maritime Distress & Safety System. Het verwerkt ongeveer 160 noodoproepen per jaar. Inmarsat is in de jaren 70 opgericht als een publieke internationale organisatie specifiek voor dit maritieme noodsysteem, maar werd in de jaren negentig geprivatiseerd met de verplichting om het noodsysteem tegen kostprijs in stand te houden. Volgens Inmarsat is het onmogelijk om op tijd naar een andere locatie te verhuizen en is het ook technisch goed mogelijk om zowel Inmarsat als 5G gebruik te laten maken van de 3,5GHz-band. De zaak komt in mei voor de rechter.

Ook de Eemslift Hendrika gebruikte de 'maritieme noodknop' toen het schip voor de Noorse kust in de problemen kwam. Het schip is inmiddels veilig geborgen door Boskalis-sleepboten (foto: Kystvagten/KV Bergen). Tekst gaat verder onder de foto.

Het makkelijkste zou natuurlijk zijn als Inmarsat zou kunnen overschakelen naar een andere frequentie. Helaas is dat niet mogelijk. De relatief oude Inmarsat-satellieten (vier stuks) zenden in een vast spectrum uit. “We kunnen de frequentie niet veranderen, omdat we ontvangen. Alle satellieten die we na 2007 hebben besteld (toen de 5G-banden werden aangekondigd, GS) bevinden zich op verschillende banden.” Maar satellieten worden de laatste tijd veel goedkoper. Kan Inmarsat niet gewoon een nieuwe lanceren? “Nou nee”, zegt 5G-expert Toon Norp (TNO). “Deze goedkope nieuwe satellieten zijn kubussen ter grootte van een melkpak op honderden kilometers hoogte. We hebben het over geostationaire satellieten op een hoogte van meer dan 35 duizend km.” Een nieuwe lanceren kost al gauw honderden miljoenen euro's. En het zou jaren duren. Inmarsat zal daarom het komende decennium moeten vertrouwen op de bestaande satellieten en de bestaande frequentie.

“De Nederlandse overheid vindt de uitrol van 5G over drie partijen blijkbaar belangrijker dan het blijven leveren van levensreddende maritieme veiligheidsdiensten”, zegt Gerbrand Schalkwijk, COO Inmarsat Maritime, enigszins polemisch. 'Twee complete 100 MHz-netwerken voor 5G kunnen probleemloos worden aangelegd. Ook voor het verlenen van een derde licentie zijn er diverse technische mogelijkheden.'

'Overheid vindt uitrol 5G blijkbaar belangrijker dan levensreddende maritieme veiligheidsdiensten aanbieden'

Burum SAS van Inmarsat is beduidend minder storingsgevoelig dan Burum IF van de inlichtingendiensten, dus 5G en Inmarsat sluiten elkaar niet per definitie uit. In 2019 concludeerde TNO dat als verschillende delen van het spectrum naast elkaar worden gebruikt (aangrenzend kanaal), een 5G-loze straal van 20 km rond Burum voldoende is – de stad Groningen ligt op 21 km afstand – wat kan worden aanzienlijk kleiner met aanvullende maatregelen van Inmarsat zelf. Als het spectrum van Inmarsat (3550-3676 MHz) echter wordt gedeeld met een mobiele operator (co-channel), zou zowel een veel grotere cirkel van onderdak rond Burum nodig zijn als verschillende dure technische interventies door zowel de telecomprovider als Inmarsat om hinderlijke interferentie te voorkomen. voorkomen. Concluderend is TNO (2019) “pessimistisch over de praktische haalbaarheid van een coëxistentieregeling voor beide toepassingen”.

Volgens locatiedirecteur Gerard Luursema van Inmarsat in Burum heeft het Britse bureau Real Wireless berekend dat een co-channel oplossing met één provider best haalbaar is. Die ene provider zou dan allerlei aanpassingen aan zijn netwerk moeten doen, bijvoorbeeld door alle antennes van Burum af te richten. Volgens TNO maakt dit het netwerk ongeveer anderhalf keer duurder. Alsof Burum niet al voldoende geheimzinnig is, weigert Inmarsat helaas het rapport van Real Wireless openbaar te maken.

Een nog mooiere oplossing van Real Wireless zou volgens Luursema een (pseudo-)aangrenzende kanaaloplossing zijn, waarbij lokale 5G-diensten – waarvoor de overheid twee strips (3400-3450 en 3750-3800 MHz) aan de randen van de 3,5 Ghz-band – te verplaatsen naar het midden van het spectrum, waar Inmarsat zit. Er blijft 300 MHz (niet aaneengesloten) over voor drie telecomaanbieders als Inmarsat zich beperkt tot 100 MHz ergens tussen 3550 en 3700 MHz. “Met specifieke lokale gebruikers, zoals een containerterminal, is het makkelijker te coördineren en verstoringen te voorkomen”, zegt Luursema.

Satcom-expert Henk Dekker (TNO) wijst erop dat het oorspronkelijke plan voor de uitrol van 5G vier gelijke banden van 100 MHz tussen 3400 en 3800 MHz omvatte. In plaats daarvan is gekozen voor twee smallere banden aan de randen voor lokale diensten om 5G-interferentie voor radar aan de onderkant en satellietcommunicatie aan de bovenkant aan die randen te beperken. Dit resulteerde in drie gelijkwaardige koppelingen tussen 3450 en 3750, waarvoor de overheid ook de hoofdprijs in een veiling kan verwachten.

Een andere oplossing van Inmarsat is network sharing door de telecomproviders, waarbij ze rond elkaars netwerk roamen, net zoals wij dat doen met onze mobiele telefoons in het buitenland. Dit kan bijvoorbeeld een interpretatie zijn van de aangrenzende kanaaloplossing met twee operators naast Inmarsat, die Schalkwijk hierboven voorstelt. Toon Norp (TNO): “Zo'n netwerkdeling zorgt ervoor dat je hoge snelheden kunt halen, maar je loopt tegen een capaciteitsprobleem aan. Je kunt hard rijden op een 100 MHz snelweg, maar als er niet genoeg rijstroken zijn, krijg je files en kun je niet meer zo hard rijden." Volgens Luursema van Inmarsat kan dit bezwaar echter worden weggenomen door meer masten.

Als Inmarsat in het midden van de 3,5 GHz-band blijft, lukt het niet om mooie balken van 100 MHz te maken voor telecomaanbieders, terwijl 5G juist probeert een situatie weg te werken met allerlei losse stukjes van het spectrum, zegt hij. Norp. Bovendien, als banden niet de volle 100 MHz dik zijn, dreigen standaardinstellingen ervoor te zorgen dat snelheden naar beneden worden bijgesteld.

Volgens Norp is het onderliggende probleem simpel: hoe meer beperkingen je oplegt aan een telecomoperatorlicentie, hoe minder je uit een veiling haalt. Dit geldt vooral voor een aangrenzende kanaaloplossing: "Als de overheid 100 MHz beschikbaar zou houden voor Inmarsat, zou dat een berg geld opleveren." De gederfde omzet loopt op tot tientallen of zelfs honderden miljoenen euro's voor een tienjarige licentie.

'Als de overheid 100 MHz beschikbaar zou houden voor Inmarsat, zou ze een berg geld weggeven'

In de ogen van een econoom, als het goedkoper is om Inmarsat te laten verhuizen, zou dat een sociaal optimaal scenario zijn, waarin zelfs een win-winsituatie mogelijk is. Staatssecretaris Mona Keijzer heeft al aangegeven niet tegen 'nadeelcompensatie' te zijn. Volgens Schalkwijk kost het Inmarsat enkele tientallen miljoenen euro's om de resterende tien jaar een grondstation op een alternatieve locatie neer te zetten totdat de bestaande Inmarsat-4-satellieten zijn afgeschreven.

Inmarsat gebruikt vier geostationaire Inmarsat-4-satellieten die rond de evenaar draaien. Dit dekt de hele wereld. Twee van de vier satellieten zijn vanuit Burum 'gezien', waarbij de schotels in een extreem scherpe hoek zijn gericht om 'ver te kunnen kijken'. Zo kan Burum de halve wereld zien, maar het maakt de ontvangst een stuk storingsgevoeliger dan wanneer de schotel recht omhoog zou staan. Ook bepaalt het aan welke eisen een vervangende locatie moet voldoen. Lapland is bijvoorbeeld te ver.

Een alternatieve locatie, zoals het zustergrondstation Fucino in Italië, dat als back-up dient, moet contact kunnen houden met dezelfde twee satellieten. Ook Fucino heeft geen last van de uitrol van 5G in Italië, omdat het zich in een soort beschermend bergbassin bevindt. Een locatie op zee ligt volgens Luursema minder voor de hand, omdat signalen over water grote afstanden overdragen, wat de interferentie versterkt.

Het ministerie van EZK beschuldigt Inmarsat ervan niet in te gaan op een aanbod uit 2019 om hulp te bieden bij het zoeken naar een locatie in het buitenland. Omgekeerd zegt Inmarsat nooit iets te hebben gehoord van het verzoek om een ​​turnkey-vervangingslocatie te regelen. Volgens Schalkwijk van Inmarsat duurt het minimaal twee en een half jaar om naar een andere locatie te verhuizen vanaf het moment dat de vergunningen daar rond zijn. "En die klok begint pas te tikken als je zeker weet dat je kunt bewegen."

Een voor de hand liggende gedachte is dat de vervangende locatie voor het inlichtingengrondstation waarschijnlijk ook geschikt zal zijn voor Inmarsat. Het probleem is dat geen van de geïnterviewden weet waar dat is. Dus als dat mysterie eenmaal is opgehelderd, duurt het nog minstens twee en een half jaar om te verhuizen.

Blijf op de hoogte van het laatste IA-nieuws en ontvang elke twee weken een e-mail.

Deze editie bevat: 'Promoting technology', 'Shifting poles' en 'ATEX, alles duidelijk?'

Bent u nog niet bekend met Automatie | PMA? Vraag hier uw proefabonnement aan en ontvang 2 gratis proefnummers.

© 2021 Automatisering | PMA. Alle rechten voorbehouden.